اصطلاحات تخته نرد

اگر اهل کری خوندن در بازی تخته نرد هستید، یادگیری اصطلاحات تخته نرد شانس برنده شدن شما را افزایش دهد. برخی اصطلاحات تخته نرد شامل خانه مرشد، سگ مارس، لنگر بالا و پایین، ششدر، دست به مهره و … است. جالب است بدانید در گذشته به بازی تخته نرد وینشیر یا نردشیر می گفتند. اگر واژه نرد نیز به گوشتان خورد، مقصود همان تخته نرد است. نراد نیز به کسی گفته می شود که تخته نرد بازی می کند. در ادامه با سایر اصطلاحات تخته نرد آشنا می شوید.

اصطلاحات مربوط به خانه های تخته نرد

مارس: زمانی که همه مهره‌های خود را از زمین خارج کرده‌اید؛ حریف شما مارس می‌شود.

سگ مارس: سگ مارس یا مارس سیاه حالتی است که مهره‌های خود را خارج کرده‌اید، در حالی که حریف هیچ مهره‌ای را بیرون نیاورده است.

درب خانه: به خانه شماره 7 هر بازیکن درب خانه گفته می‌شود.

افشار: خانه شماره پنج خود و همینطور خانه شماره پنج حریف را افشار می‌گویند.

افشارگیری: گرفتن خانه شماره پنج حریف یا خود، افشارگیری است.

خال خان: خانه شماره یک زمین خود را خال خان می‌گویند.

کوه خانه: زمانی که در یک خانه بیشتر از 5 مهره قرار بگیرند به آن کوه خانه می‌گویند.

خانه مرشد: به خانه شماره 3 زمین خود، خانه مرشد می‌گویند.

ته خانه: خانه‌های آخر زمین خود مانند 1 و 2

خانه آزاد: خانه آزاد از دیگر اصطلاحات تخته نرد است و به معنای خانه‌ای است که مهره در آن وجود ندارد.

دوبرگرد: زمانی که داو حریف را به خودش برمی‌گردانید.

بازکردن خانه: آزاد کردن خانه با برداشتن یک مهره از آن برای زدن حریف یا نشستن

شکستن: قرار دادن نصف مهره‌های موجود یک خانه را در خانه‌های دیگر

ششدر: گرفتن شش خانه حریف با دو مهره که دیگر نتواند مهره‌ای در آنها قرار دهد.

خان: به هریک از 24 خانه بازی تخته نرد گفته می‌شود.

اصطلاحات مربوط به مهره های تخته نرد

چیدن: گذاشتن مهره‌ها بر روی تخته بازی تا بتوان بازی را شروع کرد.

فرار: به عمل برداشتن مهره‌ای که در تیررس حریف است و گذاشتن آن بر روی مهره خودی گفته می‌شود.

گشاد: وقتی مهره‌ای در خانه‌ای که احتمال زدن حریف را دارد؛ قرار بگیرد، این حالت را گشاد گویند.

قات کردن: بردن مهره خود بر روی دیگر مهره‌های خودی یا فرارکردن

پل: مهره‌های خانه شماره 13 را می‌گویند؛ چون نقش پل را برای فرار دو اسیر دارند.

مایه: به حالتی که یک مهره بر روی مهره دیگر قرار بگیرد و با تاس بعدی، خانه آزاد را بگیرد، مایه گفته می‌شود.

گشایش: گشایش از دیگر اصطلاحات بازی تخته نرد است که به اولین حرکت در شروع بازی می گویند.

خوردن مهره: خارج کردن و برداشتن مهره‌ها در انتهای بازی، خوردن مهره‌ها گفته می‌شود.

دست به مهره: اگر دست شما مهره‌ای را لمس کند، باید همان را بازی کنید.

لنگر بالا: زمانی که با دو مهره یا بیشتر، خانه‌های چهار تا شش حریف را می‌گیرید.

لنگر پایین: زمانی که با دو مهره یا بیشتر، خانه‌های یک تا سه حریف را می‌گیرید.

پوشش: بستن یک تک مهره با مهره دیگر

تعطیل است: مهره کشته شده در زمین حریف نمی‌نشیند.

اصطلاحات مربوط به تاس تخته نرد

تاس موافق: تاسی که مورد نیاز و خواسته شده می‌باشد.

تاس مخالف: تاسی که نیاز نیست.

تاس پایین: تاس‌های عدد بزرگتر معمولا از 4 به بعد

تاس بالا: تاس‌های عدد کوچکتر معمولا تا 3

تاس آینه: تاسی که در لبه قرار گیرد و عدد آن مشخص نباشد.

تاس ریز: استوانه‌ای است که تاس‌ها در آن قرار گرفته و روی تخته نرد ریخته می‌شوند.

تاس ریختن: بیرون ریختن تا از تاس ریز

حکم تاس: بازی که حالت اجبار دارد و برای بازی کردن دو تاس انجام شود.

دو شش: جفت شش

دوکور: به تاسی که جفت یک می‌آورد؛ گفته می‌شود.

جفت: زمانی که تاس دو عدد مشابه مانند 11 یا 22 است.

دش: به مخفف دو عدد شیش، دش گفته می‌شود.

شش بش: تاسی که عدد شش و پنج را نشان دهد.

اصطلاحات کامل  تخته نرد  به ترتیب الفبا

الف
آبدندان: حریف تازه کار و مفت باز را گویند
اسیر : دو مهره ای که در زمین حریف و در خانه 24 هستند
اشتالنگ: نوعی بازی شبیه نرد که با شش تاس انجام میشده
افشار : خان پنجم، پنج خان، به خان شماره 5 گفته می شود
افشار گرفتن :بستن خانه شماره 5 خود و یا حریف با حداقل دو مهره
آوارکردن: پشت سر هم حریف را در خانه های یک تا شش زدن و خانه را بستن
آینه نشستن: تاسی که به روی لبه زمین بازی یا مهره قرار بگیردکج بنشیند یا عدد آن محل اختلاف باشد.

بقیه را در ادامه مطلب بخوانید

ب
بازی: نوبتی از بازی که حداقل یکی از حریفان همه مهره هایش را بیرون برده باشد
باز کردن خانه : برداشتن یک مهره و ازاد ساختن خانه ای برای نشستن یا زدن حریف
باختن: وقتی حریف ببرد، نرد بازی کردن در معنای عام (می تواند به معنای واگذار کردن بازی نباشد)
بد نقش: تاس ناموافق
بردن: غلبه بر حریف در بازی نرد
برون شو: تاس بزرگ که مهره از پشت پنجدر یا چهاردر بیرون آورد و حریف را از بست نجات دهد
بست: چهار یا پنج خان پشت هم که مانع بیرون آمدن مهره حریف باشد
بساط نرد: دستگاه بازی نرد
بستن : گرفتن یک خانه با دو مهره
بش: عدد پنج در بازی نرد
به دو: افزودن بر امتیاز لازم برای بردن هر دست. معمولا زمانی انجام می شود که هر دو بازیکن فقط یک امتیاز برای برد دست لازم دارند
پ
پشت بام: نگاه کنید به پیشخوان
پل : نگاه کنید به قلعه
پیشخوان : قسمت میانی صفحه نرد. برجستگی بین دو کاسه نرد که مهره های کشته در بالای آن قرار می گیرند
پیش دادن: نگاه کنید به پیشی دادن
پیشی دادن: ارفاق به حریف ، معمولا چنان که حریف تازه کار سه بار متوالی تاس بریزد و حریف متبحر پس از آن بازی کند
پنج دست: بازی که در آن با پنج امتیاز برنده مشخص شود
پنج گاه: خانه شماره پنج بازی نرد
پوشاندن : گذاشتن مهره دیگر روی مهره گشاد
ت
تاس: از ارکان بازی نرد. جسم مکعبی که اعداد یک تا شش روی آن نقر شده باشد
تاس بالا: اعداد چهار تا شش روی تاس
تاس پایین: اعداد یک تا سه
تاسریز: جامی که با آن تاس بریزند، به شکل استوانه یا مانند آن که تاس را در آن قرار می دهند و به روی تخت نرد می ریزند
تاس گرفتن: تاس ریختن به شیوه ای که خواسته یا نا خواسته، اعداد خاصی بنشیند. حیله و نیرنگ به منظور نشستن تاس روی عدد خاص از طریق ریختن با دست یا تاسهای دستکاری شده یا مانند آن
تاس ریختن: پرتاب تاس با دست یا از درون تاس ریز، روی صفحه نرد
تاس موافق: تاس مورد علاقه و خواسته شده
تاسه: نگاه کنید به تاسریز

تخت نرد: نگاه کنید به تخته نرد

تخته نرد: از ارکان بازی نرد. صفحه بازی که بیست و چهار خان برای حرکت مهره ها دارد

تعطیل است : مهره کشته شده که مکررا در زمین حریف ننشیند
تمامی ندب: نگاه کنید به داو فره
تنبل خان: خان شماره شش
ته خانه : خانه های شماره یک و دو در زمین بازی نرد
تیررس: فاصله یک تا شش خان که بتوان مهره گشاد حریف را با یک تاس زد
ث
ثریا: نگاه کنید به کوه خانه
ج
جفت : وقتی تعداد عدد روی دو تاس برابر بیاید یا بنشیند مثلا 11، 22، 33 و….
چ
چارخان: خانه شماره چهار
چهارگاه: خانه شماره چهار در نرد
چشم: خالهای تاس را گویند
چیدن : قرار دادن مهره ها در زمین به شیوه خاص برای شروع بازی
ح
حتّان: نوعی بازی با اسباب نرد
حکم: بر وزن بلد، داور
حکم تاس: بازی کردن مطابق اعداد هر دو تاس. نمی توان تنها یکی از دو تاس را بازی کرد
خ
خال: هر یک نقطه سیاه روی تاس که مهره را یک خان به جلو ببرد، مجازا به تاس یک هم گفته می شود
خال خال: نگاه کنید به دو خال
خال خان : خانه شماره یک
خان: منظور هر یک از 24 جایگاه مهره ها در تخته نرد است
خان مرشد: خانه شماره سه در زمین بازی نرد
خانه آزاد: خانه هایی که مهره ای در انها قرار نگرفته
خانۀ باز: به خانه آزاد مراجعه شود
خانه گداها: خانه شماره بیست و چهار
خانه گیر:بازی هفتم از هفت بازی نرد قدیم
خانه نرد: نگاه کنید به خان
خصل: بر وزن بند، بازی به داو هفت
خوردن مهره : برداشتن مهره ها از زمین در انتهای بازی و خارج کردن آنها
د
دا: نگاه کنید به داو
داو: افزودن به شرط قبلی بازی. هر بازیکن در نوبت خود و پیش از تاس ریختن می توان داو بدهد و میزان شرط پیشین بازی را بالاتر ببرد.
داو خراسانی: داو دادن در بازی با اعداد اول (تقسیم ناپذیر) مانند دو، سه، پنج، هفت، یازده و …
داو دادن: نگاه کنید به داو
داو برگردان: روی داو حریف داو دادن
داو تمام: بازی به داو هفت
داو فره: بازی به داو یازده
داو کشیدن: نگاه کنید به داو
دست خون: بازی به داو هفده، کنایه از بازی در نهایت استیصال و باختن همه چیز
دق: بر وزن حق، امتیاز برد یا باخت. بردن یک دق است و مارس کردن دو دق و ماره کردن سه دق
دو برگرد : نگاه کنید به داو برگردان

دو برگردون : نگاه کنید به داو برگردان
دو دو: طرفین در امتیاز برابرند، بازی به دو، نگاه کنید به به دو

دوی خراسونی: نگاه کنید به داو خراسانی
دو خال: تاس جفت یک
دو کور: نگاه کنید به دو خال
دو شش : تاس جفت شش
دراز: نگاه کنید به گلبهار کوتاه
دربخانه : خانه شماره هفت هر بازیکن
دست: مرکب از چند بازی، تا یکی از حریفان به امتیاز شرط شده برسد. معمولا دست را به پنج یا هفت امتیاز شرط می کنند
دست به مهره: وقتی حریف با لمس مهره مجبور به بازی با همان مهره باشد و نتواند نظرش را عوض کند. یکی از قوانین اختیاری
دش : نگاه کنید به دو شش
دو برد: نگاه کنید به مارس
دورد چهار: تاس 44
ذ
ر
رجز: امثال کنایات اشارات و اشعاری که به قصد تضعیف روحیه حریف خوانده شود
رجز خوانی : جنگ لفظی بین دو بازیکن، با خواندن امثال، کنایات، اشارات و اشعار مناسب در موقعیتهای مختلف
ز
زدن : کشته شدن مهره گشاد، که باید برگردد و دوباره از زمین حریف وارد بازی شود
زیاد: یکی از بازی هایی که با اسباب نرد انجام می شده است
زهانیدن: قوت دادن یکی ار طرفین بازی، راهنمایی یکی از طرفین بازی
ژ
س
ستا: بازی سوم از هفت بازی قدیم نرد
ستاره:نگاه کنید به ستا
سیخ کباب: اصطلاح عامیانه برای کوه خانه
سگ مارس: لفظ عامیانه برای ماره
سه برد: نگاه کنید به ماره
سه نقش: عدد روی سه تاس، نرد در قرون پنج و شش هجری با سه تاس بازی می شده است
سد : بستن راه حریف
سه گاه: خان شماره سه
سیه مهره: مهره های سیاه در بازی، معمولا پیشکسوتان و بزرگان را به بازی با مهره سیاه تعارف می کنند
سه دست: بازی که در آن با سه امتیاز برنده مشخص شود
ش
شستن بازی : وقتی با توافق دو حریف بازی مساوی اعلام می شود
شش و پنج بازی: نام دیگر بازی نرد
شش و بش : تاس شش و پنج
شش ضرب: به ضرب شش، بردن بازی با تاس بلند شش
شش ضربه: نگاه کنید به شش ضرب
ششدر : بستن شش خانه متوالی به طوری که حریف قادر به گذشتن از انها نباشد
ششدره: نگاه کنید به ششدر
شش گاه: خان شماره شش در بازی نرد
شکستن تاس: چنانچه تاس حریف جفت نشسته باشد معمول است که در تاس ریختن با دست، یک بار هر دو تاس را روی زمین نرد بغلطانند تا از حالت جفت بیرون بیاید
ص
ض
ط
طاس: نگاه کنید به تاس
طاسه: نگاه کنید به تاسریز
طویل: یکی از هفت بازی نرد قدیم نگاه کنید به گلبهار
طیبت: نرد طیبت، سهلگیری در بازی نرد، بازی برای وقت گذرانی و شادمانی
ظ
ع
عرصه: نگاه کنید به بساط نرد
عذرا: نگاه کنید به داو فره
غ
غدر کردن: فریبکاری و دغا در بازی نرد
ف
فارد: (بر وزن خالق) یکی از بازی هایی که با اسباب نرد انجام می شده است. نگاه کنید به خانه گیر
فرار : برداشتن مهره گشاد که در تیررس حریف باشد و بردن بر روی دیگر مهره های خودی
فرید: یکی از بازی هایی که با اسباب نرد انجام می شده است. نگاه کنید به خانه گیر
فره: برتری یکی از طرفین در بازی نرد
ق
قات شدن: رفتن مهره خانه بیست و چهار به خانه سیزده با تاس 56
قافیه آمدن: خواندن مصرعی درباره تاس که نام تاس نیز در آن باشد، (مثال: شش است و چهار، گل است و بهار. تاس شش و چهار خوب و مناسب نشسته)
قلعه: خانه شماره سیزده
قلیج: بر وزن کلیم، آخرین بازی در یک دست نرد، بازی که برنده را مشخص کند، بازی در مقابل حریف ناتوان
قلیچ: نگاه کنید به قلیج
قوافی: مجموعه قافیه های مناسب برای تاسهای مختلف

ک
کاسه: هر یک از دو لت زمین بازی نرد که شامل دوازده خان است. زمین نرد دو کاسه دارد
کج باختن: به دغل و ریا نردبازی کردن
کژ باختن: بد و خامدستانه نرد بازی کردن
کعب: نگاه کنید به تاس
کعبتین : دو تاس، تاس ها
کوبه: بازی نرد در لفظ یمانی
کورکور: به دو خال مراجعه شود
کم زن: آنکه تاس کم آورد، ناواردو ناشی در بازی نرد
کوه خانه : خانی که بیشتر از پنج مهره در آن قرار گرفته باشد

گ
گاه: نگاه کنید به خان
گشاد بازی : بازی با مهره های گشاد و ریسک بالا
گشایش : اولین حرکتها در هر بازی
گشاد : مهره ای که در خان، تنها و آسیب پذیر باشد
گلبهار بلند: بازی گلبهار که تاسهای جفت آن به صورت متوالی بازی می شود
گلبهار : نوعی بازی با اسباب نرد که زدن ندارد، در ابتدای بازی همه مهره ها در خانه بیست و چهار قرار دارد
گولبارا: نگاه کنید به گلبهار
ل
لت کردن: زدن مهره در بازی نرد و شطرنگ
لعبه: بازی نرد به لفظ یمانی
لنگر بالا :گرفتن خان های بیست و سه تا نوزده با دو مهره یا بیشتر
لنگر پایین : گرفتن خان های بیست و چهار تا بیست و دو با دو مهره یا بیشتر
م
مایه : مهره سوم هر خان که می تواند بدون گشاد دادن جا به جا شود یا مهره گشاد در جایگاهی خطر کشته شدن نباشد
مارس : برد دو امتیازی. هنگامی که یکی از بازیکنان تمام مهره های خود را از بازی خارج کرده و حریف هنوز هیچ مهره ای برنداشته
ماره: برد سه امتیازی، هنگامی که یکی از بازیکنان همه مهره ها را خارج کرده و حریف او هنوز در زمین بازیکن مهره دارد
مجارا: برابری دو حریف در بازی نرد، نرد مجارا
مجاراه: نگاه کنید به مجارا
محبوسه: نوعی بازی با اسباب نرد که به جای زدن مهره گشاد آن را حبس می کنند
محبوس: نگاه کنید به محبوسه
مردارخانه: خانه اي از نرد باشد كه در آن مهره در ششدر افتد
مششدر: پشت ششدر ماندن
منصوبه: یکی از هفت بازی نرد قدیم
مهره به دست: مهره کشته که در انتظار ورود به بازی است
مهرق: مهره در لفظ عربی. نگاه کنید به مهره
مهره: از ارکان بازی نرد. تعداد آن در بازی پانزده عدد برای هر بازیکن است
میسر: به فتح میم و کسر سین، نام دیگر بازی نرد
ن
نراد: به تشدید را، صیغه مبالغه جعلی از نرد. کسی که نرد را خوب بازی کند. بسیار نردباز
نرد: بازی نرد
نردباز: آنکه به بازی نرد بپردازد
نردتخته: نگاه کنید به تخته نرد
نرد قدیم: شیوه کهن بازی نرد که در قرن هشتم تا یازدهم در ایران رایج بوده.
ندب: نگاه کنید به داو تمام
نردشیر : نام قدیمی بازی تخته نرد
نردباختن: نرد بازی کردن
نشستن تاس: آرام گرفتن تاس بعد از تاس ریختن به طوری که در تفسیر عدد آن اختلافی نباشد
نشستن مهره: برگشتن مهره کشته شده از روی پیشخوان به روی زمین
نقش: عدد روی تاس
نقش زیاد: بازی دوم از هفت بازی نرد قدیم
نقش مراد: به کسر شین، تاس مناسب و موافق
نقش نشستن: به سکون شین، تاس موافق آوردن
نواردشیر: نگاه کنید به نردشیر
و
وامق: نگاه کنید به داو تمام
وینشیر : نام قدیمی بازی تخته نرد
ه
هزاران: یکی از بازی هایی که با اسباب نرد انجام می شده است. از بازی های نرد قدیم.
هفت دست: بازی که در آن با هفت امتیاز برنده مشخص شود
هوار کردن: نگاه کنید به آوار کردن
ی

یک کاسه: تاس ریختن در یکی از دو کاسه زمین نرد. معمول این است که هر بازیکن در کاسه سمت راست خودش تاس بریزد و جز این پذیرفته نیست